Het denkende brein in de steen

We denken vaak dat ons brein iets is wat losstaat van onze handen. Dat het een soort computer in ons hoofd is die commando’s geeft. Maar de waarheid is, om eerlijk te zijn, veel mooier en veel ingewikkelder. Het is een en al verbinding. En nergens is die verbinding duidelijker te zien dan wanneer je een stuk steen in je handen hebt en er een vorm uit hakt. Je bent niet alleen bezig met een fysieke actie; je bent je hersenen aan het herbedraden. Je bent aan het denken met je handen.

Op basis van het onderzoek dat we hebben doorgespit, duiken we nu echt de diepte in, tot in de grijze massa van ons brein. We gaan kijken naar de neurowetenschap achter creativiteit en waarom de actie van het beeldhouwen zo’n krachtige work-out is voor je geest. De bronnen spreken over rewiring the brain, en dat is geen metafoor; het is de pure, wetenschappelijke waarheid.

Je brein in drie dimensies

Als je een steen bewerkt, lijkt het misschien alsof je alleen je spieren gebruikt, maar je brein maakt overuren. Drie belangrijke hersenregio’s werken samen in een complexe dans:

1. De frontale kwabben. Dit is de directiekamer van je brein. Ze zijn verantwoordelijk voor complexe processen zoals plannen, probleemoplossing en besluitvorming. Als je een stuk steen voor je hebt, is het een puzzel. Welke kant moet ik op? Hoe verhak ik de vorm eruit? Welke beitel heb ik nodig? Elk tikje van de hamer is een weloverwogen beslissing. Je hersenen maken in een fractie van een seconde tienduizend kleine berekeningen. De frontale kwabben van een beeldhouwer zijn, durf ik te zeggen, altijd in topvorm.
2. Het Default Mode Network (DMN). Dit netwerk is actief als je dagdroomt, als je geest vrij ronddwaalt. Vaak zien we dit als onproductieve tijd, maar het is cruciaal voor creativiteit. Het zorgt voor die onverwachte verbanden. Tijdens het geconcentreerd werken aan een steen, onderdruk je dit netwerk tijdelijk. Je bent gefocust, in die flow-staat waar we het de vorige keer over hadden. Maar, en hier komt de magie, als je even stopt om je werk te bekijken, activeer je het DMN weer. Dat is dat moment van ah, ik zie het nu! Het is de perfecte wisselwerking tussen gerichte focus en gedachteloos dwalen.
3. Het Cerebellum. Deze regio staat bekend om zijn rol in motorische controle en coördinatie. Maar de bronnen over de neurologie van creativiteit laten zien dat het cerebellum ook een rol speelt in cognitieve en creatieve processen. Het helpt bij het soepel uitvoeren van de taken, waardoor je meer mentale ruimte hebt om je te richten op het creatieve proces. Het is de stille kracht achter de schermen die ervoor zorgt dat je handen en je brein perfect samenwerken.

De combinatie van deze drie is wat beeldhouwen tot zo’n krachtige mentale ervaring maakt. Het is meer dan alleen handigheid; het is een diepgaand gesprek met je brein.

Neuroplasticiteit: De kracht van verandering

Het brein is een wonderlijk, kneedbaar iets. Het vermogen om te veranderen, om nieuwe neurale paden aan te leggen en te versterken, noemen we neuroplasticiteit. En dit is precies wat er gebeurt als je aan het beeldhouwen bent.

Elke nieuwe vaardigheid die je leert, van het vasthouden van de beitel tot het schuren van een lastige bocht, bouwt letterlijk nieuwe verbindingen in je hersenen. Je brein leert. Je hersenen passen zich aan. En ik denk dat dit een van de meest motiverende aspecten is van de hobby. Je wordt niet alleen een betere beeldhouwer; je wordt een slimmere jij.

Dit is waarom ik, met mijn ADHD-brein, zo’n rust en helderheid vind in het beeldhouwen. Het dwingt me om die complexe, grillige gedachtenstroom om te zetten in concrete, bewuste acties. De chaos-schriftjes ordenen mijn ideeën op papier, maar het beeldhouwen dwingt mijn brein om zich te concentreren, om een focus te vinden die in de digitale wereld zo moeilijk te behouden is. Het is een tastbare, fysieke meditatie.

Van abstract naar tastbaar

Een van de meest diepgaande aspecten van het werken in steen is de reis van een abstract idee naar een tastbare werkelijkheid. Een gedachte in je hoofd, een vaag beeld, wordt een driedimensionaal object. Dit proces dwingt je brein om te werken op een manier die weinig andere activiteiten doen. Je gebruikt je ruimtelijk inzicht, je visuele geheugen en je probleemoplossende vermogen op een gecoördineerde manier.

Het is een tweerichtingsverkeer: de handen informeren het brein, en het brein stuurt de handen. Het is een constante feedbacklus. Je beitel raakt de steen, je voelt de weerstand, je ziet het effect, en je brein past zich onmiddellijk aan. Dit is de ultieme verbinding tussen denken en doen, tussen droom en realiteit.

“My left hand is my thinking hand. The right is only a motor hand. This holds the hammer. The left hand, the thinking hand, must be relaxed, sensitive. The rhythms of thought pass through the fingers and grip of this hand into the stone. It is also a listening hand. It listens for basic weaknesses of flaws in the stone; for the possibility or imminence of fractures” – Barbara Hepworth

Het belang voor beginners en experts

Voor beginners is dit allemaal misschien nog een beetje abstract, maar het is de onderliggende reden dat je je zo goed voelt na een sessie. Elke keer dat je in het atelier bent, doe je niet alleen iets met je handen; je doet iets voor je brein. Je legt de fundamenten voor een betere concentratie en creativiteit. De stappen zijn klein, de overwinningen groot. In onze doorlopende cursussen krijg je alle tijd en begeleiding om deze nieuwe verbindingen te leggen en te versterken. Je begint met zachte steen, met laagdrempelige technieken, en bouwt zo je neurologische spieren op.

Voor de gevorderde beeldhouwers onder ons is dit proces al een tweede natuur. Je denkt niet langer na over de basistechnieken, en je brein kan zich volledig richten op de verfijnde nuances van je kunst. De focus ligt niet meer op hoe je iets moet doen, maar op wat je kunt bereiken. Het is op dit niveau dat de creatieve databank van je brein écht tot leven komt. Je haalt inspiratie uit musea, uit de natuur en uit je eigen ervaringen, en je brein en je handen weten instinctief hoe ze dit moeten vertalen naar de steen. Onze masterclasses en lezingen zijn er om deze diepe, intuïtieve verbinding te verdiepen en je te inspireren om de grenzen van je eigen creativiteit op te zoeken.

Beeldhouwen is dus veel meer dan alleen een hobby. Het is een manier om je brein te voeden, te trainen en te transformeren. Het is een concrete manier om je geest te vormen, net zoals je de steen vormgeeft.